Overzichtsartikel fie evident nut en verdiensten heeft, zitten er aan het gebruik ook schaduwzijden en neveneffecten. Patiënten denken niet zelden dat behandelaars, door de inzet van visualiseringtechnieken, dieper in het binnenste kunnen kijken om een afwijking of ziekte te constateren. Uit de huisartsgeneeskunde is bekend dat de patiënt bij langer bestaande klachten gerustgesteld wil worden door aanvullende diagnostiek in te zetten. De communicatieve vaardigheden van de huisartsen worden dagelijks op de proef gesteld. De huisartsen kunnen meegaan met de patiënten en vervolgonderzoek aanvragen of proberen te overtuigen dat er geen redenen zijn om vervolgonderzoek aan te vragen. De fysiotherapeut die via de DTF de patiënt in zijn spreekkamer ziet wordt met hetzelfde fenomeen geconfronteerd. Geen enkele hulpverlener wil een medisch probleem dat goed te behandelen is over het hoofd zien maar het aanvragen van vervolgonderzoek of zelf inzetten moet zowel diagnostische en therapeutische meerwaarde hebben. In dit artikel wordt stilgestaan bij bovengenoemde trend. Allereerst wordt ingegaan op neveneffecten en schaduwzijden bij het gebruik van echografie. Om beter te kunnen beoordelen of er onnodige echografie wordt toegepast wat gepaard gaat met onjuiste verwachtingen is een wetenschaps- en techniekfilosofische analyse wenselijk. In verband met een goed gebruik van echografie is het van belang om oog te krijgen voor de rol die de technologie en apparatuur van echografie zelf speelt bij het veranderen van onze opvattingen over ziekte en genezen. Deze stap helpt om beter inzicht te krijgen in de ambivalenties van het inzetten van echografie in de behandelpraktijk, in het bijzonder met betrekking tot de communicatie met patiënten. Het probleem: Neveneffecten en schaduwzijde gebruik echografie De vraag rijst waarom praktijken voor sportfysiotherapie, voor huisarts- en sportgeneeskunde massaal technieken als echo’s inzetten? Naast de vak-intrinsieke inhoudelijke redenen zal de vraag vanuit de markt een rol spelen. Betaalbare ambulante echoapparatuur is beschikbaar gekomen voor de eerste lijn. Sportfysiotherapeuten staan bekend om de belangstelling voor technologische innovaties en maken veelvuldig gebruik van de ambulante apparatuur met wildgroei als schaduwzijde. Ondanks het gekoketteer van zorgverzekeraars en overkoepelende beroepsverenigingen over kwaliteitszorg en evidence-based werken en ondanks de inspanningen van de Vereniging Eerstelijns Gecertificeerde 22 Sport & Geneeskunde | april 2014 | nummer 2 Echografie (VEGE) is er matige tot geen controle op het gebruik en de inzet van de echografie. Zo bestaan er bijvoorbeeld geen uniforme opleidingseisen en ook geen kwaliteitsregister voor fysiotherapeuten, huisartsen en sportartsen die zich bezighouden met echografie. Naast deze voor de hand liggende verklaring is de belangstelling ook nog op een ander niveau te analyseren. Dit raakt de fundering van het kennistheoretisch gebouw van de fysiotherapie. Het kennistheoretisch gebouw van de fysiotherapie is optrokken uit twee componenten. De fysiotherapie staat met één been in het biomedische discours gebaseerd op het natuurwetenschappelijke, mechanistische denken. In dit kentheoretische model wordt naar de verhouding tussen kennis en werkelijkheid gekeken als een afbeeldingrelatie. Uitgangspunt: de werkelijkheid, inclusief ons lichaam, wordt opgevat als een objectieve realiteit, die onafhankelijk van het menselijk kennen en handelen gegeven is. Die realiteit kan via empirisch onderzoek, bijvoorbeeld via een echografisch onderzoek, blootgelegd worden. Ideaaltypisch spreekt men van een verticale of ‘deskundologische’ gezondheidspraktijk. Genezing is primair een prestatie van de deskundige en vereist beperkte activiteiten van de patiënt wat een ongewild neveneffect kan vormen in de praktijk. Anderzijds omarmt de fysiotherapie het discours waarin de leefwereld een rol speelt in een meer horizontale ‘alledaagse’ gezondheidspraktijk waar de betrokkenen zelf betrokken worden bij het herstel. De implementatie van de ICF en een begrip als zelfmanagement zijn hier voorbeelden van. Uiteraard bestaat er in de praktijk geen strikte scheiding tussen verticale en horizontale gezondheidspraktijken, maar zijn beide elementen in de fysiotherapiepraktijk verenigd. Voor de fysiotherapeut is van belang zich van deze dubbele positie bewust te zijn. Wetenschaps- en techniekfilosofische blik: Echografie en afbeelding van de werkelijkheid De manier waarop wij kijken naar het menselijke lichaam verandert in de tijd. Steeds meer instrumenten en technieken maken zichtbaar wat voor het blote oog onzichtbaar is. Terwijl in vroeger tijden alleen dode lichamen geopend konden worden om de verschillende organen en functies te bestuderen, zijn er sinds de 19e eeuw vele nieuwe technieken geïntroduceerd om de binnenkant van het levende lichaam aan inspectie te onderwerpen. Het oog van de onderzoeker dringt steeds verder het lichaam binnen.2 Het succes en de populariteit van visualiseringtechnieken hangt samen met het idee dat zichtbaar maken de meest Pagina 21
Pagina 23Scoor meer met een webshop in uw spaarprogramma. Velen gingen u voor en publiceerden boeken online.
Sport & Geneeskunde nummer 2 | April 2014 Lees publicatie 29Home