Sportmedische praktijk ritmestoornissen geregistreerd. Er was sprake van een eenzijdig ongeval zonder ooggetuigen. In theorie kan patiënt ook om een andere reden dan een ritmestoornis gevallen zijn; het afwijkende ECG is in dat geval een toevalsbevinding. Bovendien is patiënt niet gereanimeerd, maar spontaan weer bijgekomen. Dit zou eveneens kunnen pleiten tegen een ritmestoornis als oorzaak van de val. In 2013 is er echter een studie verschenen waarin gekeken is naar spontaan herstel van ritme bij patiënten met het Brugada syndroom (type 1 Brugada ECG) en spontaan dan wel uitgelokt ventrikelfibrilleren. In deze studie presenteerden 15 van de 53 patiënten zich met ‘zelf-eindigend’ ventrikelfibrilleren, dit komt overeen met 28%. De gemiddelde duur van zo’n episode was 25 seconden.10 een goede verklaring voor de valpartij geweest kunnen zijn. Ten tweede trad de collaps op tijdens inspanning op een warme zomerdag. Zoals eerder vermeld, treden dodelijke ritmestoornissen bij het Brugada syndroom typisch ’s nachts op. Dit komt door een toegenomen vagale tonus in rust. Een toegenomen adrenerge drive, zoals tijdens sportieve activiteiten, zal juist een remmend effect hebben en zal dus theoretisch de kans op plotse hartdood verkleinen.12 Is er een potentiële verklaring denkbaar voor het ontstaan van een ritmestoornis op grond van het Brugada syndroom bij deze patiënt? Uit onderzoek is gebleken dat de ECG afwijkingen bij het Brugada syndroom kunnen toenemen bij een verhoogde lichaamstemperatuur; ritmestoornissen treden dan op bij koorts. In die gevallen wordt geadviseerd om de koorts te onderdrukken met paracetamol.6,8 Hyperthermie gedurende inspanning is eveneens beschreven als trigger voor ritmestoornissen.11 Op basis van deze gegevens vermoeden wij dat een verhoogde lichaamstemperatuur ten gevolge van inspanning in een extreem warme omgeving de predisponerende factor voor de ritmestoornis is geweest.11-13 Een dergelijke episode zou sporten met een lage cardiovasculaire belastbaarheid zoals golf en bowlen. Sporten met een matige cardiovasculaire belastbaarheid, zoals tennis of volleybal, mogen uitgeoefend worden op recreatief niveau (‘vrije tijd’). Een kanttekening die hierbij geplaatst moet worden, is dat extreme armbewegingen kunnen leiden tot een dislocatie of breuk van de draad. Dit geldt eveneens voor contactsporten. Ook sporten waarbij duizeligheid of syncope een risico vormt voor anderen of voor de patiënt zelf, zoals bij bijvoorbeeld duiken, moeten worden vermeden. Bij jonge sporters zal inspanning al snel leiden tot een sinustachycardie. Wanneer deze de drempelwaarde van de ICD overschrijdt, kan dit resulteren in een onterechte shock. Dit is erg pijnlijk en kan angst en onrust teweegbrengen. Het is daarom belangrijk de ICD instellingen hierop aan te passen en patiënten te adviseren tijdens het sporten niet boven een bepaalde hartfrequentie uit te komen. Een toegenomen vagale tonus als gevolg van regelmatige fysieke activiteit vormt een extra risicofactor voor atleten met het Brugada syndroom om in rust of in de herstelfase na inspanning een (dodelijke) ritmestoornissen te krijgen.11,14 Wij hebben onze patiënt geadviseerd op recreatief niveau te gaan wielrennen met een hartslagmeter om en niet te sporten op zeer warme dagen. Conclusie Primaire elektrische hartziekten, waaronder het Brugada syndroom, kunnen potentieel dodelijke ritmestoornissen veroorzaken. Het is dus belangrijk dat de ECG afwijkingen die de aanwezigheid van een dergelijke hartziekte doen vermoeden, worden herkend. Daarnaast is het van belang te beseffen dat een wegraking tijdens inspanning altijd een alarmsymptoom is en dientengevolge verdere cardiologische evaluatie vereist. Bovengenoemde overwegingen zijn uitgebreid met de patiënt, zijn familie en de elektrofysiologen uit het naburige academische centrum besproken. In overleg werd besloten een ICD te implanteren. Ten slotte rijst de vraag of patiënten met het Brugada syndroom mogen sporten. In 2005 en 2006 is er een consensus document verschenen waarin aanbevelingen staan voor sportdeelname door patiënten met een onderliggende hartziekte. Op onze patiënt zijn zowel de richtlijnen voor het Brugada syndroom als voor een ICD van toepassing. Patiënten met het Brugada syndroom en een ICD mogen niet deelnemen aan competitieve sporten, met uitzondering van de 20 Sport & Geneeskunde | november 2014 | nummer 5 De beschreven casus toont de overwegingen welke geleid hebben tot een ICD-implantatie bij een 33-jarige sporter met een spontaan type-1 Brugada ECG en een collaps e.c.i. Wij gaan ervan uit dat de patiënt getroffen is door een voorbijgaande vorm van een ventriculaire ritmestoornis. Tevens vermoeden wij dat een verhoogde lichaamstemperatuur ten gevolge van inspanning in een extreem warme omgeving een predisponerende factor voor deze ritmestoornis is geweest. Naar dit laatste zal verder onderzoek moeten worden gedaan. Pagina 19
Pagina 21Scoor meer met een webwinkel in uw flyers. Velen gingen u voor en publiceerden maandbladen online.
Sport & Geneeskunde nummer 5 | november 2014 Lees publicatie 42Home